Op 21 december waren alle leden uitgenodigd voor een avond met Mariko Peters om met haar van gedachten te wisselen over de Kunduz-missie. Er waren 60 à 80 leden gekomen. Voorstanders van de missie, maar voornamelijk critici. Veel mensen hadden vragen over de beloftes van Rutte en of de fractie de stekker eruit ging trekken. Mariko beantwoordde de vragen bevlogen. Maar een echte gedachtewisseling tussen leden en fractie werd het niet. Veel leden waren ontevreden over deze manier van verantwoorden van de fractie.
Uitgebreide en open communicatie met de leden was de belofte op het congres van februari 2011. Stevige interne democratie, tweerichtingsverkeer en meer interactie en kennisdeling tussen leden en geledingen.
In maar liefst 3 aangenomen moties werden zulke eisen gesteld: de Motie van Treurnis, Eenheid en Vertrouwen, de Motie Versterken Communicatie en Netwerken en de Motie van Respect en Waakzaamheid. Op het congres waren felle debatten vooraf gegaan aan deze moties, omdat de manier waarop de fractie met de leden had gecommuniceerd over het Kunduz-besluit slecht was gevallen.
Dat was 10 maanden geleden. Er komt binnenkort weer een nieuw congres en dit was de eerste keer dat er zo open met de leden gecommuniceerd werd. Dat voelt niet als een goede invulling van die 3 (!) moties.
Maar goed, hij was er dan toch, deze avond. De volgende onderwerpen werden na inventarisatie in de zaal geselecteerd:
- feitelijke vragen (over de situatie en het besluit);
- criteria (voor GroenLinks om de stekker er uit te trekken);
- politieke strategie (hoe trek je die stekker eruit; moet je niet een ander initiatief nemen, imago van de partij)
- de ideologische laag (hoe zit het met ons pacifisme).
Hoewel de Afghanistan Initiatiefgroep ook had gevraagd om het te hebben over de komende uitbreiding van het mandaat en over de toekomst van onze investering in Afghanistan als na 2014 de Amerikanen vertrekken en mogelijk een burgeroorlog uitbreekt, werd aan deze vragen niet toegekomen.
De opstelling van de zaal hielp niet om er een vertrouwelijk gesprek tussen leden en fractie van te maken. Mariko op het podium achter een tafel en de zaal kon vanaf flinke afstand vragen stellen via twee loopmicrofoons. Ze begon ongelukkig door te stellen dat 30% van de leden tegen de missie was. De zaal wist wel beter: die 30% was het aantal leden die een motie van afkeuring steunden. Maar het aantal tegenstanders van de missie was groter dan 50%, zoals blijkt uit de aangenomen motie van Treurnis. Daarmee werd wel een toon gezet in de avond.
De beloften van Rutte en of die nou wel of niet waren nagekomen, kwamen langdurig aan de orde:
- Toezegging: De opleiding gaat van 6 naar 18 weken. Uitvoering: de basisopleiding is van 6 naar 8 weken gegaan (zelfs overgenomen door de andere partners). De aanvullende training van 10 weken door middel van terugkomdagen is nog niet zichtbaar, omdat de agenten nog niet lang genoeg in het veld zijn.
- Toezegging: Rekrutenselectie komt onder Nederlandse controle, waardoor de massale desertie wordt voorkomen. Uitvoering: De Nederlanders zijn betrokken bij de selectie. De desertie is op dit moment laag doordat de salarissen sterk verhoogd zijn. Zorgpunt is dat dat financieel niet kan worden volgehouden.
- Toezegging: Een agentvolgsysteem zal garanderen dat de agenten geen oorlogstaken gaan doen. Uitvoering: Er zijn nog geen agenten klaar met hun opleiding, dus is het systeem nog niet operationeel. Er is een salarisvolgsysteem. Het bedoelde systeem lijkt echter niet mogelijk. Daarover ontstond beroering, zie verderop in dit verslag.
- Over een aantal andere beloftes, zoals dat Nederland zich zal inzetten voor een politieke oplossing voor Afghanistan is nauwelijks gesproken.
Menigmaal trad een misverstand op. Zo wilden een aantal leden weten welke criteria de fractie aanlegde om al of niet de stekker eruit te trekken. Zij verwezen naar de Motie van Respect en Waakzaamheid, waarin de fractie wordt opgedragen zulke criteria op te stellen. Mariko vatte dit telkens op als een vraag naar welke beloftes niet waren waargemaakt. Dat leidde tot wanhoop bij de vragenstellers, toen dit onbegrip maar bleef terugkomen. Blijkbaar heeft de fractie de hele motie Waakzaamheid nooit begrepen. De stemming in de zaal werd er niet beter op.
Toen Mariko, reagerend op de opmerking dat je onder NAVO-vlag nooit een neutrale vredesmissie kon maken, stelde dat ze niet geloofde in neutrale vredesmissies, nam de doorgaans zeer bedachtzame Jan Schaake daar op boze toon geen genoegen mee. Hij schudde uit de losse hand een aantal voorbeelden van missies die wel degelijk neutraal waren geweest.
Wat beslist niet goed viel, was hoe Mariko dacht over het agentvolgsysteem. Er werd gevraagd hoe het zat met dat (door Rutte "bikkelhard" toegezegde) systeem. Dat zou dienen om te zorgen dat onze agenten geen vechtmissies zouden doen. Het antwoord was doodleuk, dat zo'n systeem in een land als Afghanistan helemaal niet mogelijk is. "We kunnen in Nederland al niet eens agenten tellen, hoe kun je dan in Afghanistan van elke agent bijhouden wat hij doet?" Maar jullie hebben gezworen dat alle beloftes nageleefd moeten worden, zei Jorrit Nuyens en dat dacht ook zo ongeveer iedereen in de zaal. Jolande heeft immers haar ziel verkocht aan het waarmaken van elke belofte en nu zegt Mariko dat dat natuurlijk niet kan. Waarom heeft ze dat dan op het congres niet gezegd? Dat wist ze toen toch ook? En dat was toch precies wat de critici zeiden? Het verwijt dat Jolande “naïef” was met haar vertrouwen in de toezeggingen was dan toch terecht?
Mariko had geen probleem met het feit dat er veel minder rekruten zijn dan tevoren was ingeschat. Onze trainers hebben veel te weinig te doen. hoewel een verkenningsmissie de opleidingsbehoefte had vastgesteld. Ze vond dat bij de normale onduidelijkheden in Afghanistan horen en dat er gewoon naar andere inzet van de trainers gezocht moet worden. Nu ligt er een brief van de minister waarin wordt voorgesteld om het mandaat van de missie uit te breiden met andere doelgroepen. Met name zouden we grenspolitie kunnen gaan opleiden, evenals agenten uit het middenkader, en agenten uit andere provincies. Ook zouden we trainers kunnen gaan trainen.
Het was al een half uur na de geplande eindtijd, toen besloten werd de bijeenkomst af te sluiten en het belangrijke onderwerp van die mandaatuitbreiding voor een volgende bijeenkomst te bewaren. Die grenspolitie is immers nu een echte vechtpolitie en in andere provincies kun je niet controleren wat de agenten gaan doen. GroenLinks moet goed nadenken of het daar wel ja tegen wil zeggen. De Afghanistan Initiatiefgroep vindt alvast van niet. Het definitieve regeringsvoorstel (“artikel 100-brief”) wordt begin januari verwacht.
Henk Nijhof sloot de avond af met de belofte dat zo’n tweede avond er zou komen om speciaal daarover en over de toekomst van Afghanistan na het vertrek van de buitenlanders in 2014 te spreken. Dat zou gebeuren voordat het besluit in de Kamer over die mandaatuitbreiding genomen moet worden.
Wat blijft hangen is het gevoel dat de fractie nog steeds niet zoveel boodschap heeft aan wat er bij de leden leeft over Kunduz. De eigen perceptie over het aantal tegenstanders van de missie, de onbekendheid met aangenomen moties, het gemak waarmee één van de belangrijkste toezeggingen wordt weggepraat en het zeer, eigenlijk té late tijdstip waarop men met de leden praat, wijzen in die richting.
Er bestaat wel al een tijdje een klankbordgroep, waarmee de fractie tot heden enkele malen overlegde. Daar zaten tot heden zeer geselecteerde mensen in. Henk Nijhoff riep aan het eind van de avond deskundige leden op hun belangstelling kenbaar te maken als ze zich willen aansluiten bij de klankbordgroep (hnijhof@groenlinks.nl). Wat "deskundig" hierbij inhoudt is niet helemaal duidelijk, maar wie behoefte heeft om met de fractie over Kunduz te spreken kan zich opgeven en hoort dan waarschijnlijk wel wat zoal aan deskundigheid verwacht wordt.