Geslaagde vluchtelingenconferentie

GroenLinks kan terugkijken op een geslaagde landelijke conferentie over vluchtelingen op 4 juni 2016. Op die zonnige zaterdagmiddag verzamelen bijna honderd belangstellenden, waaronder velen die actief zijn bij de opvang van vluchtelingen, raadsleden, stadsbestuurders, zich in Instituto Cervantes aan het Utrechtse Domplein. Barbara Wegelin van de organiserende projectgroep opent de conferentie en licht de opzet toe. Later die middag bespreken de deelnemers in deelsessies verschillende onderwerpen en wisselen ze best practices uit, maar eerst is er een vraaggesprek met Tineke Ceelen (Stichting Vluchteling) en een presentatie van senator Tineke Strik…

Het juiste perspectief

Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling, schetst de situatie rond vluchtelingen in Nederland en wereldwijd. We beseffen in Nederland te weinig, dat onze eigen problemen eigenlijk heel bescheiden zijn vergeleken met het grote geheel. In 2014 waren er wereldwijd bijna 60 miljoen mensen op de vlucht voor conflicten en geweld. Later deze maand verschijnen meer recente cijfers van de VN, die naar alle waarschijnlijkheid een stuk hoger zullen liggen.

Ongeveer twee derde daarvan betreft ontheemden in eigen land. Van de vluchtelingen die het land uitgaan, wordt het overgrote deel opgevangen in vaak straatarme buurlanden. Een klein deel vlucht nog verder, bijvoorbeeld richting Westerse landen. 90 tot 95% blijft dus in het eigen land of een van de buurlanden.

Ceelen wijst op een aantal oorzaken voor toenemende vluchtelingenstromen: het aantal conflicten neemt toe, evenals de verschillen tussen en arm en rijk, en klimaatverandering verergert de problematiek. Ze roept op om die oorzaken aan te pakken en de opvang van vluchtelingen veel beter te regelen. Hekken en muren zijn zeker niet de oplossing en we moeten de bestaande verdragen niet loslaten. Voor een goede langetermijnoplossing zijn verschillende maatregelen nodig:

• Verveelvoudig de (financiële) hulp voor opvang in de regio. Nu komt er wel wat meer geld, maar dit houdt zeker nog geen gelijke tred met het toenemend aantal vluchtelingen. Volgens Ceelen kan betere opvang in de regio snel effect hebben op de vluchtelingstroom richting Westerse landen. Veel mensen blijven toch het liefst dicht bij huis, zolang de omstandigheden daar maar niet erbarmelijk en uitzichtloos zijn.
• Steun de buurlanden die de meeste vluchtelingen opvangen om hun voorzieningen te verbeteren, zoals scholen, wegen en water. Dat betekent meer geld voor ontwikkelingssamenwerking.
• Westerse landen zullen een deel van de vluchtelingen moeten opvangen. Volgens VN-Secretaris-Generaal Ban Ki-moon moet dit zo’n 10% zijn. Daarbij kan de focus liggen op kwetsbare groepen, die moeilijker in de regio zelf zijn op te vangen.
• Werk in eigen land aan draagvlak voor vluchtelingen. Nu worden vluchtelingen en inwoners met lage inkomens tegen elkaar uitgespeeld. Zet bijvoorbeeld in op meer sociale woningbouw in het algemeen.

Eerlijke verdeling in Europa

Tineke Strik, Eerste Kamerlid voor GroenLinks en universitair docent migratierecht, onderschrijft de probleemanalyse van haar naamgenoot Tineke Ceelen en wil proberen perspectieven te schetsen van wat we eraan kunnen doen.

De Europese Unie wil de verantwoordelijkheid voor het opvangen van vluchtelingen zoveel mogelijk doorschuiven naar buurlanden, zoals Turkije. Daarmee ontstaat er druk om vluchtelingen vanuit EU-landen terug te sturen naar Turkije, ook al zijn niet alle rechten van die vluchtelingen daar gewaarborgd. Bij deals, zoals die tussen de EU en Turkije, wordt in één keer politiek besloten dat een land (in dit geval Turkije) veilig is voor alle vluchtelingen, terwijl dat eigenlijk om een individuele toets per vluchteling vraagt.

De terughoudendheid van de Europese Unie voor het zelf opnemen van vluchtelingen, roept bovendien een ‘kettingreactie’ op: Turkije probeert op haar beurt de eigen grenzen zoveel mogelijk gesloten te houden. Voor vluchtelingen wordt het daardoor steeds moeilijker om Syrië uit te komen.

Investeren in opvang in de regio is op zich goed, maar het moet wel met de juiste motieven gebeuren. Het uitgangspunt mag niet alleen het eigenbelang zijn om zoveel mogelijk vluchtelingen terug te kunnen sturen. De investeringen moeten ook bijdragen aan bijvoorbeeld onderwijs en economische ontwikkeling in de regio.

Bij eerlijke verdeling gaat het niet alleen om aantallen op te nemen vluchtelingen, maar ook om gelijke kansen op gebieden als onderwijs, werk, huisvesting, integratie en gezinshereniging. Strik vraagt zich af of we niet een soort Europese IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) in moeten richten.

Ze is blij dat Nederlandse gemeenten een sterk pleidooi houden voor kleinschalige opvang. Ruimte voor maatwerk is daarbij belangrijk, om een goede match te kunnen maken met de individuele talenten en behoeften van vluchtelingen. Dat vraagt om eerder kunnen leren en werken en om snelle gezinshereniging (die eigenlijk direct met het asielverzoek zou moeten worden behandeld).

Evenals Ceelen onderschrijft Strik het grote belang van draagvlak. We moeten daar niet te pessimistisch over zijn; er zijn in Nederland evenveel vrijwilligers voor vluchtelingen als er vluchtelingen zijn. Politici moeten de context en het belang van opvang en integratie beter schetsen en niet vanuit angst of wantrouwen werken.

Na de plenaire aftrap zijn er drie workshops, lokaal-nationaal, kwetsbare groepen en europa-internationaal. 

Het andere verhaal

Na de deelsessies wordt aan Europarlementariër Judith Sargentini gevraagd om in het licht van de conferentie-onderwerpen vooruit te blikken naar de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Bij het spreken over vluchtelingen is er het risico om het individu uit het oog te verliezen. Ze start haar beschouwing daarom met het persoonlijk verhaal van een Syrische vluchteling in Nederland. Dat verhaal illustreert dat mensen altijd hun weg blijven zoeken.

Het vluchtelingendebat in Nederland wordt er de laatste tijd helaas niet mooier op, maar het verhaal van de protesten zoals in Geldermalsen, is niet dat van het hele land. De uitdaging van GroenLinks richting de Tweede Kamerverkiezingen van 2017 is om dat andere verhaal te laten horen. We hebben goede rationele argumenten, maar het debat moet op emotioneel vlak worden gewonnen. Voor GroenLinks is dat nog een uitdaging.

Voor Sargentini is de vluchtelingencrisis eigenlijk een managementcrisis. In essentie gaat het om eerlijke verdeling in de wereld. Mensen moeten de kans hebben zich aan hun armoede te ontworstelen. Vluchtelingenstromen houden verband met eerlijke handel en handelsverdragen als TTIP. Klimaatverandering verergert de problematiek; denk aan de droogte in Syrië. GroenLinks is eigenlijk de enige partij die het complete verhaal kan vertellen.

Opvangen alleen is nog niet gelijk aan het geven van een toekomst. De omgang met vluchtelingen is een moreel ijkpunt van de samenleving. Solidariteit met daar en solidariteit met hier kunnen niet zonder elkaar.

Aanbevelingen verkiezingsprogramma

Aan het eind van de middag presenteert Peter Bas Backer namens de organisatie een aantal aanbevelingen voor het nieuwe verkiezingsprogramma. Die zijn voortgekomen uit een reeks lokale discussiebijeenkomsten en deze conferentie. Vervolgens overhandigt Barbara Wegelin de aanbevelingen aan partijvoorzitter Marjolein Meijer en oud-DWARS-voorzitter Hugo van Halder, beide lid van de programmacommissie voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Zij zijn dankbaar voor de aanbevelingen en waarderen de goede discussies over alle facetten van het vluchtelingenvraagstuk, waarbij er altijd oog was voor de menselijke maat.

(Op Facebook is het foto album opgenomen. Foto's: Hans Polet).