Afgelopen week ging de documentaire ‘The Great Book Robbery’ in première. De documentaire vertelt het verhaal van de roof van 70 duizend Palestijnse boeken tijdens het ontstaan van de staat Israël in 1948 (deze week 64 jaar geleden). De documentaire is onderdeel van een project van de Nederlands-Israëlische filmmaker Benny Brunner en GroenLinks Tweede Kamerlid Arjan El Fassed. Tijdens de oorlog zijn een groot aantal particuliere bibiliotheken van welgestelde Palestijnse families geplunderd. Een deel van de boeken ligt nu in de kelder van Israël’s Nationale Bibliotheek.
Terwijl Palestijnen hun huizen moesten verlaten hebben bibliothecarissen van de Nationale Bibliotheek boeken, manuscripten en bundels ‘verzameld’. Soortgelijke taferelen herhaalden zich elders in Jeruzalem, Haifa, Jaffa en Nazareth. In totaal werden 70 duizend boeken uit deze Palestijnse particuliere bibiliotheken gehaald. Dit vond plaats in een tijd waarin Palestijnse vluchtelingen moesten plaatsmaken voor de jonge staat Israël waarna dorpen letterlijk van de kaart zijn verdwenen. Het verhaal van de verdwenen en grotendeels vernietigde culturele erfenis is nooit verteld. Duizenden boeken werden vernietigd als oud papier, terwijl de waardevolle exemplaren werden opgenomen in de algemene collectie van Israël’s Nationale Bibliotheek. Zesduizend boeken zijn teruggevonden. Ze werden gecategoriseerd met de letters ‘AP’ (abandoned property/achtergelaten eigendom). De namen van de eigenaren staan erin. Deze boeken liggen in de kelder van de Nationale Bibliotheek.
Sinds 2008 hebben de Nederlands-Israëlische filmmaker Benny Brunner en GroenLinks Tweede Kamerlid Arjan El Fassed de handen ineengeslagen en gewerkt een project om dit verhaal en deze boeken weer tot leven te brengen. In de 48 minuten documentaire komen ooggetuigen, betrokkenen en cultuurhistorici aan het woord die de affaire van deze boekenroof in een historisch-cultureel kader plaatsen. Naast de film is er een website waarop een digitale bibiliotheek te vinden is met de boeken, auteurs en namen van de eigenaren. Door middel van de website en de film hopen de initiatiefnemers dat het verhaal van en over de gestolen boeken weer tot leven komt. Het doel is om alle zesduizend boeken in deze digitale bibliotheek te verzamelen. Door informatie over de boeken, de eigenaren, de afkomst, de historische, culturele en wetenschappelijke waarde brengen zij deze boeken weer tot leven.
Arjan El Fassed: ‘Net zoals je iemand leert kennen door in zijn of haar boekenkast te kijken, kom je door deze boeken ook iets over de mensen te weten. Dit project zit op het spoor van waarheid en verzoening. Nu de kans op een tweestatenoplossing steeds kleiner wordt, is het belang hiervan steeds groter. Verhalen over gedeelde waarden en gedeelde geschiedenis is van groot belang. Elke Israëli en Palestijn zou toegang moeten kunnen krijgen tot deze culturele erfenis.’
De film wordt tussen 9 en 16 mei 2012 elke dag vertoond op de Engelstalige zender van Al Jazeera International. De film is ook in zijn geheel te bekijken op http://thegreatbookrobbery.org.